Хөдөөний охин

Хөдөөний охин Парист хөл тавьжээ
Бөглүү нүргээн аадрын дуу шиг асгарч шүршинэ.
Хөдөөний охин гудам талбайгаар зугааллаа
Бүдэгхэн нүргээн чулуун замыг долоож дэлсэнэ.
Хөдөөний охин цэцэрлэгт гудамжаар алхаж
Хямсгар гөлгөр ноёдын хажуугаар өнгөрлөө.
Хөөрсөн зүрхний нь цохилтыг Парис олж сонсохгүй. 1915

Поль Элюарын шүлгэн дээр зурган зохиомжийг Э.БАТЗАЯА.



XX зууны уянгын томоохон төлөөлөлд тооцогддог Поль Элюар нь Францын яруу найрагчдын сор юм. Тэрбээр Францын утга зохиолд сюрреалист урсгалыг үндэслэн хөгжүүлсэн. Монголчуудын хамгийн сайн мэдэх шүлэг нь "Эрх чөлөө". Энэхүү шүлгээс санаа авч Д.Пүрэвдорж "Тусгаар тогтнол" хэмээх шүлгээ бичжээ.

Цэнхэр нүдэн үлэмж биетэн

Цэнхэр нүдэн Үлэмж биетэн амьдарч байжээ

Цэцгийн дэлбээ шиг үзэсгэлэнт бүсгүйд хайртай болжээ.

Бяцхан бүсгүй цонхон доороо сарнайн буттай

Бяцхан байшинг цаг үргэлж мөрөөддөг байжээ.






Үлэмж биетнүүд үлэмж томыг л бүтээдэг болохоор
Үзэсгэлэнт бүсгүйдээ цонхон доороо сарнайн буттай
Үлгэрийн юм шиг жижигхэн байшинг
Үнэндээ тэр урлан өгч чадсангүй ээ.


Цэнхэр нүдэн Үлэмж биетэн амьдарч байжээ
Цэцгийн дэлбээ шиг үзэсгэлэнт бүсгүйд хайртай болжээ.
Бяцхан бүсгүй үлэмж биетний алхааг даган
Бахардтал гүйхээс залхаж гүйцээд
Тохилог цэцэрлэгтэй жижигхэн байшинд
Тухлан суухыг илүүд үзжээ.

Баяртай гэж цэнхэр нүдэндээ бүсгүй хэлжээ
Баян чинээлэг одой эрийг даган оджээ.
Баян чинээлэг одой эр цонхон доороо
Сарнайн буттай бяцхан байшинд суудаг ажээ.

Цэнхэр нүдэн үлэмж биетний аугаа хайр
Цэцэглэх буттай бяцхан байшинд багтахааргүй байжээ.


Хазим Хикметийн шүлгэн дээр зурган зохиомжийг Э.БАТЗАЯА.
Хэрвээ би шатахгүй юм бол
Хэрвээ чи шатахгүй юм бол
Хэрвээ бид шатахгүй юм бол
Хэн энэ харанхуйг чинь гийгүүлэх юм вэ.

НАЗИМ ХИКМЕТ.

Туркийн алдарт яруу найрагч Назим Хикметын цогтой мөрүүд бүхий шүлгийн түүвэр нь манайд 1951 онд гарч байжээ. Амьдарч байсан цаг үедээ эх орондоо хавчин гадуурхагдаж 1950-иад оны эхэн үеэр Зүүн Европийн социалист орнуудаар амьдарч байгаад 1963 онд Москвад таалал төгсжээ.
Өнөөдөр ч гэсэн түүний бүтээлүүд нь Туркдаа төдийгүй дэлхийн модернист яруу найргийн чухал өвд тооцогдсоор байна.

Монголд хэн баян вэ – Надад сонголт байхгүй

Саяхан болж өнгөрсөн найзуудын яриа:
“Монголд хэн баян юм вэ? Авдарныхаа хоосон, тогооныхоо цоорхойг "гайхуулан" Монгол нэрээр зээлийн барьцаа тавин хөлжигсөд баян. Баяжигсад Монголын нэрийг барьж гадаадаас зээл тусламж аваад тэрийгээ зөвхөн өөртөө зарцуулаад намайг хуурсан хүмүүс. Тэр Монгол гэдэг чинь би биш юм уу. Зөндөө олон “би”-гийн нэрийг барьцаалж авсан мөнгөө надаас нуугаад идчихнэ. “Би”-нүүд эцэст нь гадаадад “хар”-аараа дуудуулан эрхээ хасуулаад, хамгийн хүнд бэрхийг хийн хөдөлмөрлөж гэр бүлээ тэжээж байдаг. Тэр Энхбаяр, тэр Мянганбаярын унасан олон саяын машин “миний” машин. Би тэрний нэг шилийг хагалчихаад "энэ чинь миний эд хөрөнгө. Хүн луувангаа иднэ үү лаагаа иднэ үү хамаагүй гэдэг шиг би “өөрийнхөө” машины шилийг хагалаж байна уу үгүй юу чамд ер нь ямар хамаатай юм вэ” гэж болно шүү дээ гэцгээн багахан инээд болоод өнгөрч байлаа. хэхэ хульхидаад ч болов баяжсан нэгнийгээ хараад өөрөө чадаагүйдээ атаархаж байгаа Монгол "би"-гийн яриа.

Үүнийг бид хэн хүнгүй мэддэг мөртлөө өөдрөгөөр авч үзвэл инээд болгон онигоо мэтээр ярьж тэрүүхэндээ инээмсэглээд, ихээхэн сөргөөр ярьвал эднүүс бүгдийг идэж, уугаад дууслаа гэхээс цаашгүй үглэсээр явдаг хүмүүс юм даа.

Харамсалтай нь инээхээс цаагуурхыг сэтгэж өөрийн юм гээд шилийг нь хагалчихвал шууд гавлагдаад шоронд орох нь өнөөдрийн бодит үнэн.

Өнөөдөр нэт-ээс нийтлэл уншлаа. ААЛЗНЫ ТОР.
Үүнээс улбаалан эмх цэгц муутайхан бодол хөвөрсөнийг буулгахад:
Би гээч хүн эх орноос гараад нэн их хугацааг бараагүй ч өдөр бүр сонин эргүүлж мэдээ уншин тэр болгон мэдээллийн арын Пи Ар, хэний гар хөл хаана сарвагнаж байгааг хальт мулт мэргэжлийн хүмүүсийн амнаас сонсон араас нь өөрийн дүгнэлтийг тархины гүнд тунгаан суудаг байсан тэр боломж үгүй болоод багагүй хугацаа өнгөрлөө.
Нэт-д тавигдсан мэдээллээр Монголыг харж байна. Монголд байхдаа өдөр бүр сонин эргүүлэн, мэргэжлийн хүмүүсийн амнаас унасан “илүү үг”-ээр хачирлан дүгнэлт хийдэгтэй харьцуулахад нэт-р мэдээлэл авах нь бас л хязгаарлагдмал байх нь ойлгомжтой.

2008 оны УИХ-ын сонгуулийн үеэр миний бие улс төрийн томоохон хүчинд ажиллаж үзлээ. Энэ хугацаанд хамгийн ихээр мэдэрч харамсал төрсөн зүйл бол боомилогдсон хэвлэлийн эрх чөлөө /тэр үед үнэхээр үүнд бухимддаг байлаа/. Сонгуулийн үеэр хэвлэл мэдээлэл нь улс төрчид өөрсдийгөө сурталчилах хэрэгсэл гэхээс илүүтэйгээ өрсөлдөгчийнхөө араас буудах цэвэр хар Пи Ар-ын зэвсэг /би ажиллахдаа л ингэж бодсон/. Пи Ар гээч нь угтаа тархи угаах гэсэн үг юмуу даа. Магадгүй өрсөлдөгчөө матан доромжилоход хамгийн их мөнгийг хэвлэл мэдээллийн хэрэгсэлд өгдөг байж болох талтай.
Ингээд тухайн үед үнэн зөв мэдээллийг хэрхэн ямар сувгаар олж авах, эсвэл ямар мэдээллийг үнэн зөв байж болох вэ гэдэг асуултыг өөртөө эрхгүй тавих болов.
Энэ асуултандаа өөрөө “эргүүтдэг” байсан ч өдөр тутмын сонинг гарчиглан уншсаар л.

Гэхдээ үүнд нэг давуу тал байсан нь улс төрийн хүчнүүдэд үйлчилдэг сонингууд нэг сэдвийн мэдээлэл дээр хэрхэн өөр өөрсдийн өнцгөөс хандаж, хэрхэн өөрсдийн эрх ашигт нийцсэн Пи Ар явуулж байна гэдэг тун сонирхолтой санагддаг болов. Заримдаа бодит үнэнийг тийм гэж үү гэж итгэтэл гуйвуулан бичих сэтгүүлчийн ур чадвар, баримтыг гуйвуулан хөрвүүлэх нарийн торгон мэдрэмжийг нь гайхан бахдахад хүргэнэ.

Сонгуулиар монголын өдөр тутмын бүх сонингууд цусны эрчилсэн хурдтайгаар ажиллаж тэр хэмжээгээрээ ч “мөнгөждөг” нь ойлгомжтой. Улс төрийн хүчнүүд нэр хүндтэй сонингуудад өөрсдийн гуйвуулж, баг зүүсэн нийтлэл, мэдээллүүдийг тавихыг улайрч Ард түмний тархийг угаах хар Пи Ар-аа чадамгай хийсний эцсийн бүлэгт хөөрхий ард түмэн /улс төрчдийн ярьдагаар хар масс/ олон давтамжтай гарсан мэдээллийн жин дарсан хэсэг рүү далбийн сонгуулийн өдрүүдэд үнэхээр хөөрхийлөлттэй Утсан хүүхэлдэй болдог нь нууц биш. Бид үнэхээр том хар масс. Авсан мэдээллээсээ хамаарч бидний өнхөрөн хуйлрах чиг өөрчлөгдөнө. Үүний нэг тод жишээг бодитоор мэдэрсэн 7-р сарын 1.

Үнэхээр л, бэхийн дусал бүр нь гайгүй сайн үнэлэгддэг сэтгүүлчид энэ л үед хамгийн их хувийг халааслана. Хэдийгээр энэ нь амьдралын бүхэл бүтэн баталгаа болохгүй ч сарын цалингаас нь хамаагүй их байх бизээ. Тэдний үзэгний таталгаас урссан бэхний мөр бүр сэтгүүл зүйн салбарын шудрага зарчимыг хэлбийлгэж, амьдралын эрхээр гэдэг ходоодонд захирагдсан шүлстэй, сэтгүүлчийн ёс зүй газарт нулимагддаг. Мэдээж ходоод хоосон хүн шудрага ёс ярьсаар өлбөрч үхвэл хамгийн том “тэнэглэл” тэр болох бизээ. Гэхдээ өөрийнхөө мөн чанараа гээхгүйг хүсвэл ямар ч хүнд хоёрдогч сонголт, гарц байдаг гэдэгт итгэдэг.

2008 оны хавар. Мундаг сэтгүүлч болно гэсэн мөрөөдөлтэйгээр /бас эрэн сурвалжлах чиглэлээр ажиллана гэчихжээ. Залуу дэврүүн байждэээ гэж.../ би Монголын сэтгүүл зүйн салбарын нэгэн үеийг тодорхойлж явсан хурц үгтэй ирэмгий сэтгүүлч бүсгүйн гарын дор ажиллах хувь завшаан сайн сэтгүүлчдийн дэмжлэгтэйгээр тохиолоо. Мундаг туршлага, чадвартай “хурандаа”-гаар удирдуулсан “цэрэг” миний “байлдах” талбар улс төр байсан юм. яг УИХ-ын сонгуулийн үе таарч, Монголын томоохон улс төрийн хүчинд үйлчлэх болов. Хувь хүнийхээ хувьд амьдралын шуургыг сөрж яваа мундаг ч эмэгтэй. Түүний монголын сэтгүүл зүйн өнөөгийн нүүр царайг харан сэтгэлийнхээ гүнд шимширдэг шүүрс алдалтыг хэд хэдэн удаа мэдэрч байлаа.

Гэхдээ хэсэгхэн хугацаанд “улс төрийн” сэтгүүл зүйн салбарт ажиллах нь яг л дайны талбарт байлдах мэт санагдаж байсныг юунаас нуухав. Ядаж байхад яг тулаанд орж байгаа мэт шөнө дөлөөр түгшүүрийн дохио аван компьютер, бичиг хэргээ айн бэмбэгнэн зөөж, хуягт танк зэвсэглэсэн цэргүүдийг бэлэн байдалтай тушаал хүлээн зогсохыг харах ч бас л аймаар юм билээ. Ингээд надад сэтгүүлчээр ажиллах зориг бас дээрээс нь азаар сэтгүүлч хүнд зайлшгүй байх ёстой авьяас гээч дутав. Яг үнэндээ Монголд сэтгүүл зүйн салбарт ажиллаж хүний дайтай ар гэрээ авч явна гэдэг бол ёстой цэвэр эр зоригийн асуудал мэт санагдсан. Магадгүй цаг наргүй хамгийн хүнд хүчир ажил хийдэг мөртлөө хөдөлмөрийн хуулиар авах цалин нь үнэхээр маш бага. Би үүд бүх сэтгүүлчийн бичдэг салбар чиглэлийг биш харин яг нийгэмд хэрэгтэй гэсэн хурц асуудлаар бичдэг сэтгүүлчдийн тухай ярьж байгаам шүү.

Дарьны утаа үнэрлэн, газрын хаана нэгтээ бөмбөг дэлбэрэх бий гэсэн айдастай ... үг хэлээ цэгнэн, бусдыг сэжиглэх нүдээр харж манайхан танайхан гэж талцан муудалцах, шаардлагатай бол өөрийнхөө итгэл үнэмшил, өөрийнхөө зөв /зөв бурууг гэхдээ хэн ч мэдэхгүй гэхдээ л тэд зөвхөн өөрсдийгөө зөв гээд дайрах нь аймшигтай/ -ын төлөө зодолдохоос цаагуур юм болох нь ойлгомжтой. Гэхдээ л эцсийн бүлэгт энэ бүхэн нэг л инээдтэй юман дээр тогтож байдаг нь МӨНГӨ. Нэг л инээдтэй шүү дээ тэр мөнгө гэдэг чинь хоосон цаас гэж хэлээд усан тэнэгээрээ дуудуулж байсан л даа.

Гэхдээ нам бүхэлдээ муу биш. Намаа дэмждэг түүнд зүрх сэтгэлээ зориулсан олон мянган шудрага чин үнэнч хүмүүсийн ачаар нам хүчтэй байдаг. Намын тогооноос гэдсээ хагарталаа ховдоглож байгаа тэр луйварчид, олигархууд одоог хүртэл тарганыхаа халуунд аахилан уухлан амь бөхтэй амьдарсаар ч байгаа биз.
Гэртээ идэх талхгүй ч төрийн минь хишиг гээд хүнд хүнд төмөр медалуудаа энгэртээ жирийтэл зүүчихсэн насны бөгсөнд медалаа ч даахгүй түүртэн “намынхаа байртайгаа цугтаа шатнаа” гээд нулимсаа дуслуулах тэр настангууд намд элсэхдээ буруу зүйлийг хүсээгүй, муу зүйлийг даллан дуудаагүй байсан нь лавтай.
Басхүү тэд ямар ч үед итгэл үнэмшилээсээ урваагүй дэмжигчид. Харин тэдний зүрх сэтгэл, итгэлийг буруугаар хөтлөн өөрсдийн хувийн эрх ашигт овжингоор завшиж байгаа тэр хүмүүс ..... үнэхээр аймшигтай.

ЖИЧ: Таныг ААЛЗНЫ ТОР нийтлэлийг уншсан гэдэгт итгэлтэй байна. Хэдийгээр гадаадад байгаа олон монголчуудын адил сонголт хийх "эрхээ хасуулсан" ч энэ удаагийн сонгууль хоёрхон сонголтыг өгчээ. Эрхтэй байлаа ч энэ удаад НАДАД СОНГОЛТ БАЙХГҮЙ юм даа.
ХОЁРХОН Чавганц уралдвал нэг нь түрүүлнээ гэж