Инкийн соёл иргэншил

Инкчууд гэж хэн вэ?. Тэдний соёл иргэншил нь, яагаад өнөөдрийг хүртэл судлаач, түүхчдийн анхаарлын төвд байсаар байна вэ?.
Инкчүүдийн ид сэргэн мандалтын үеийг, 15-р зууны сүүл гэж үздэг. Инкийн Эзэнт Гүрэн өмнөд Америкийг бүхэлд нь хамарч одоогийн Колумбийн хилээс Еквадор, Чили хүртлэх газар нутгийг эзэгнэн оршиж байжээ. Тухайн цаг үед Инкчүүдийн соёл иргэншил нь, өөрсдийгөө бүхний тэргүүнд тавьдаг соёлт Европчуудаас хамаагүй илүү байсныг түүхчид нотлон хэлдэг юм. Нэг үгээр Европчуудын дийлэнхи нь бөөстэй байхад, Инкчүүдийн олонхи нь бөөснөөсөө салсан, үг ярианы соёлтой, бидний одоо ярих дуртай менежментийн систем нь боловсронгуй, хөгшид ядуусаа дэмжин тэтгэдэг халамжийн системтэйгээс гадна ядуучууд болон өлсөглөнд нэрвэгдсэн ард түмнээ “нийгмийн халамжийн” хөтөлбөрт хамруулдаг гэх зэрэг дэвшилтэй байсан гэдэг юм.
Өөрсдийгөө “Нарны Хүүхдүүд” гэж нэрлэдэг Инкчүүдийн 9 дахь хаан болох Пачакути нь дээрх бүх систем, хөтөлбөр, менежментийг санаачлан хэрэгжүүлсэн “авилгалаас ангид” жинхэнэ л өнөөгийн Монголд баймаар удирдагч байсан гэж байгаам. Тэрээр бас тухайн үеийн соёлт Европийн орнуудад байхгүй Инкийн бүхий л эзэмшил нутаг дэвсгэрийг холбосон зам харилцааны сүлжээ, дэд бүтцийг хөгжүүлж байжээ. Эдгээр дэд бүтцийг Капак Нан гэж нэрлэдэг байж. Инкийн ард түмний бүгдийг холбож байсан энэ дэд бүтэц одоо манайд ч байхгүй гээд боддоо. Зандашуулсан хүн гэдэг ойлголт Инкийн соёл иргэншилээс улбаатай юм. Харамсалтай нь, Инкчүүдийн нэг сул тал нь бичиг үсгийн соёл нь төдийлөн хөгжөөгүй байсан нь бидний цаг үед тэдний тухай дэлгэрэнгүй мэдээлэл ирж чадаагүй юм. Харин тэдний тухай мэдээлэл, тэмдэглэлийг Инкчүүдийн хойч үе болон хойч үеийг нь хүйс тэмтэрсэн “нүгэлтэн” Испаний колончлогчид үлджээ. Инкчүүдийн соёл иргэншилийг илтгэж чадах хамгийн том хот бол Мачу Пиччу гэнэ. Андын нурууны байгалийн үзэсгэлэнт дэвсэг газар байгуулагдсан энэ хот нь 2400 метрийн өндөрт байжээ. Нэг үгээр үүлэнд хөвөн оршидог үлгэрийн, бурхадын ордонд ойрхон хот юм. Магадгүй өөрсдийгөө “Нарны Хүүхдүүд” гэж боддог байсан нь нийслэл хотоо Андын нурууны өндөрлөгт байгуулсан байж болох юм. Мачу Пиччу хот нь бүхэлдээ чулуугаар бүтээгдсэн. Харамсалтай нь буу сэлэм агссан Испаний түрэмгийлэгчид энэ хотыг сүйрүүлчихжээ. Андын нуруунд байрлах энэ хотыг анх удаа 1911 онд, Америкийн археологч Гирам Бингхам нээсэн нь Инкчүүдийн соёл иргэншилийг судлахад түүхчидэд асар их хувь нэмэр оруулсан байна.
Инкчүүдээ гэж …